Bàn về khái niệm thể chế hành chính nhà nước và cải cách thể chế hành chính nhà nước

TÓM TẮT:

Cải cách hành chính là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước ta, là quá trình thay đổi nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của bộ máy hành chính nhà nước. Trong đó, cải cách thể chế hành chính nhằm hoàn thiện hệ thống thể chế hành chính, cơ chế, chính sách phù hợp với thời kỳ đổi mới. Bài viết này đưa ra các quan điểm và bàn luận về khái niệm cải cách thể chế hành chính nhà nước hiện nay.

Từ khóa: thể chế hành chính, cải cách thể chế, hành chính nhà nước, cải cách.

1. Khái niệm thể chế hành chính nhà nước

Hoạt động quản lý hành chính nhà nước (hành chính công), bao gồm 4 yếu tố cơ bản, đó là: hệ thống thể chế hành chính quy định hành lang pháp lý cho hoạt động hành chính nhà nước; tổ chức bộ máy của các cơ quan hành chính nhà nước; đội ngũ nhân viên thực thi hoạt động hành chính (tập trung vào đội ngũ công chức) và nguồn lực vật chất cần thiết cho hoạt động hành chính. Khi nhà nước chuyển từ vai trò người “chèo thuyền”, (tức là trực tiếp sản xuất, kinh doanh, trực tiếp tham gia vào thị trường), sang vai trò “cầm lái”, (tức là chỉ gián tiếp thông qua hoạt động điều tiết, hỗ trợ thị trường), thì vai trò của thể chế hành chính nhà nước được nâng lên.

Bạn đang đọc: Bàn về khái niệm thể chế hành chính nhà nước và cải cách thể chế hành chính nhà nước

Ở Việt Nam lúc bấy giờ, thể chế hành chính nhà nước được hiểu theo 3 quan điểm sau :
Theo quan điểm thứ nhất, thể chế hành chính nhà nước được định nghĩa là : “ hàng loạt những yếu tố cấu thành hành chính nhà nước để hành chính nhà nước hoạt động giải trí nhà nước một cách hiệu suất cao, đạt được tiềm năng vương quốc ” [ 1 ] .
Quan điểm thứ hai, coi “ thể chế là những quy tắc, pháp luật do con người đặt ra nhằm mục đích kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ xã hội, con người ở đây hoàn toàn có thể là những thể nhân hoặc những pháp nhân, những cơ quan nhà nước, nhà nước nói chung, những tổ chức triển khai chính trị, tổ chức triển khai chính trị xã hội, tổ chức triển khai kinh tế tài chính ”. Theo quan điểm này thì không giống hệt giữa “ thể chế ” với pháp lý mà thể chế gồm có :
– Các quy tắc, pháp luật do Nhà nước đặt ra ( pháp lý ) ;
– Quy tắc, pháp luật do cơ quan, tổ chức triển khai phát hành có ý nghĩa nội bộ ( quy định, nội quy ) ;
– Hợp đồng giữa cá thể với cá thể, cá thể với tổ chức triển khai, tổ chức triển khai với tổ chức triển khai, …
Như vậy, pháp lý là một bộ phận cơ bản của mọi thể chế .

Quan điểm thứ ba, quan niệm về thể chế hành chính nhà nước với nghĩa hẹp hơn, chỉ bao gồm hệ thống gồm luật, các văn bản pháp quy dưới luật tạo khuôn khổ pháp lý cho các cơ quan hành chính nhà nước, một mặt là thực hiện chức năng quản lý, điều hành mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, cũng như cho mọi tổ chức và cá nhân sống và làm việc theo pháp luật; mặt khác là các quy định các mối quan hệ trong hoạt động kinh tế cũng như các mối quan hệ giữa các cơ quan và nội bộ bên trong của các cơ quan hành chính nhà nước. Quan niệm về thể chế hành chính nhà nước theo hệ thống quan điểm này được thể hiện rõ trong các văn bản quy phạm pháp luật của Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, ngay cả trong các văn bản của Chính phủ, thể chế hành chính nhà nước cũng được hiểu khác nhau theo từng thời điểm. “Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001-2010” ban hành kèm theo Quyết định số 136/2001/QĐ-TTg ngày 17/9/2001, của Thủ tướng Chính phủ xác định 5 mục tiêu cơ bản để cải cách hành chính nhà nước bao gồm: Cải cách thể chế; cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; cải cách tài chính công và hiện đại hóa hành chính. Theo Chương trình này, thể chế hành chính nhà nước được hiểu là hệ thống quy phạm pháp luật, bao hàm cả quy phạm nội dung và quy phạm thủ tục. “Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 – 2020” ban hành kèm theo Nghị quyết số 30c/NQ-CP ngày 08/11/2011 của Chính phủ xác định 6 nhiệm vụ cơ bản để cải cách hành chính nhà nước giai đoạn này, bao gồm: Cải cách thể chế; cải cách thủ tục hành chính; cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; cải cách tài chính công; hiện đại hóa hành chính. Chương trình này lại coi thể chế hành chính nhà nước chỉ là những quy phạm nội dung của pháp luật. Như vậy, ở các văn bản này, thể chế hành chính nhà nước được xác định là một nội dung của “tổng thể hành chính nhà nước”, thể chế hành chính nhà nước là một nội dung độc lập với các nội dung khác như: tổ chức bộ máy hành chính nhà nước, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Với những mục tiêu cụ thể của cải cách thể chế hành chính nhà nước ở các văn bản này thì “cải cách thể chế hành chính nhà nước” và “cải cách tư pháp” đang có sự chồng chéo.

Một số nhà nghiên cứu về cải cách hành chính nhà nước ở Việt Nam chỉ ra chương trình nghị sự của Việt Nam về cải cách thể chế vừa quá rộng lại quá hẹp. “ Nó quá rộng chính bới những yếu tố nêu ra nằm ngoài phạm vi hành chính của nhà nước ; nó quá hẹp do tại những yếu tố về cấu trúc và mạng lưới hệ thống phải được xem xét một cách đồng thời với những chiều kích hành chính ”. Cải cách thể chế ở Việt Nam yên cầu phải xem xét 1 số ít yếu tố quan trọng mang tính cơ cấu tổ chức tương quan đến hàng loạt mạng lưới hệ thống chính quyền sở tại, cũng như những cải cách so với mạng lưới hệ thống của hành chính nhà nước. Cải cách thể chế hành chính nhà nước không chỉ trùng lặp với cải cách pháp lý, nó còn có mối tương thuộc với những cải cách cơ cấu tổ chức, có nghĩa rằng nó tương quan đến sự đổi khác mang tính pháp hiến và chính trị .
Với mục tiêu điều tra và nghiên cứu về thể chế hành chính nhà nước, trong bài viết này, thuật ngữ thể chế hành chính nhà nước được hiểu là mạng lưới hệ thống những lao lý do nhà nước xác lập trong những văn bản quy phạm pháp luật để thực thi quyền hành pháp và những tổ chức triển khai hành chính nhà nước bảo vệ thực thi những lao lý đó .
Thể chế hành chính nhà nước gồm có 2 bộ phận lớn, đó là :
– Bộ phận thể chế hành chính thuần túy về hoạt động giải trí quản trị nhà nước gồm có những thể chế trong những nghành chính trị như quản trị quốc phòng, bảo mật an ninh, ngoại giao ; về hoạt động giải trí quản trị nhà nước trong nội bộ mạng lưới hệ thống hành chính như chính sách thao tác của những cơ quan hành chính nhà nước ; về thiết kế xây dựng chính sách quản trị văn bản hành chính ; về hiện đại hóa văn phòng ; đào tạo và giảng dạy kỹ năng và kiến thức hành chính cho công chức hành chính, về chính sách bầu cử trong cỗ máy chính quyền sở tại ; quản trị lao động, những hoạt động giải trí dịch vụ công, tổ chức triển khai hoạt động giải trí, phân công, phân cấp của mạng lưới hệ thống cỗ máy từ TW đến cơ sở ; chính sách công vụ, ship hàng nhân dân, những tổ chức triển khai hành chính .
– Bộ phận thể chế hành chính tác động ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động giải trí kinh doanh thương mại gồm có những thể chế về thủ tục ĐK kinh doanh thương mại, cấp những loại giấy phép, xác nhận, ghi nhận, công chứng cho những hoạt động giải trí kinh doanh thương mại ; sự trấn áp hành chính, những chính sách thuế, hải quan, quản trị đất đai, …
Có thể phân biệt thể chế nhà nước và thể chế hành chính nhà nước như sau :
– Thể chế nhà nước là hàng loạt những văn kiện pháp lý : Hiến pháp, Luật, Bộ luật, văn bản dưới luật để tạo thành khuôn khổ pháp lý để cỗ máy nhà nước triển khai công dụng quản trị nhà nước so với toàn xã hội, để cá thể, tổ chức triển khai sống và thao tác theo pháp lý .
– Thể chế hành chính nhà nước là một mạng lưới hệ thống gồm : Luật, những văn bản pháp quy dưới Luật tạo khuôn khổ pháp lý cho những cơ quan hành chính nhà nước, một mặt là thực thi công dụng quản trị, quản lý mọi nghành của đời sống xã hội cũng như cho mọi tổ chức triển khai và cá thể sống và thao tác theo pháp lý ; mặt khác là những lao lý những mối quan hệ trong hoạt động giải trí kinh tế tài chính cũng như những mối quan hệ giữa những cơ quan và nội bộ bên trong những cơ quan hành chính nhà nước. Thể chế hành chính nhà nước là hàng loạt những yếu tố cấu thành hành chính nhà nước để hành chính nhà nước hoạt động giải trí quản trị nhà nước một cách hiệu suất cao, đạt được tiềm năng của vương quốc .
Thể chế hành chính nhà nước và thể chế nhà nước có mối liên hệ ngặt nghèo với nhau. Thể chế hành chính nhà nước là một bộ phận của thể chế Nhà nước. Thể chế nhà nước bao trùm hàng loạt những loại thể chế hoạt động giải trí của những cơ quan quản trị nhà nước. Chính vì thế, thể chế hành chính nhà nước phải mang cái đặc trưng cơ bản của thể chế nhà nước được thiết kế xây dựng dựa trên những nguyên tắc cơ bản của thể chế nhà nước. Tuy có mối liên hệ mật thiết nhưng thể chế hành chính nhà nước có những điểm độc lạ với thể chế nhà nước [ 2 ] :
– Thể chế nhà nước : số lượng giới hạn trong hoạt động giải trí chấp hành và quản lý tương quan đến những cơ quan thực thi quyền hành pháp. Số lượng ít hơn, nội dung, kém phức tạp hơn .

– Thể chế hành chính nhà nước: Bao trùm hoạt động quản lý nhà nước liên quan đến tất cả các cơ quan trong bộ máy nhà nước. Số lượng lớn, nội dung phức tạp.

Xem thêm: Giá trị gia tăng là gì? Những điều cần biết

Có thể thấy rằng, thể chế hành chính nhà nước có mối quan hệ đặc biệt quan trọng ngặt nghèo với thể chế nhà nước. Thể chế hành chính nhà nước là bộ phận nằm trong thể chế nhà nước. Đặc biệt, thể chế hành chính nhà nước luôn phải mang đặc trưng của thể chế nhà nước hiện hành, với nguyên tắc thiết kế xây dựng nhất định và tạo sự thống nhất cho cỗ máy hành chính của nhà nước lúc bấy giờ .
Như vậy, tuy có nhiều quan điểm khác nhau về thể chế hành chính nhà nước, nhưng theo tác giả : Thể chế hành chính nhà nước được hiểu là hàng loạt những lao lý pháp lý về tổ chức triển khai và hoạt động giải trí của cỗ máy nhà nước nhằm mục đích triển khai tính năng quản trị hành chính nhà nước. Trong điều kiện kèm theo thiết kế xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, việc thực thi cải cách hành chính được xem là một nhu yếu tất yếu, là giải pháp mang ý nghĩa sống còn của nền hành chính nói riêng và những cơ quan nhà nước nói chung. Cải cách thể chế hành chính được tiến hành cũng là sự chứng minh và khẳng định của Việt Nam về sự công khai minh bạch, minh bạch, dân chủ trên mọi phương diện hoạt động giải trí của mình .

2. Cải cách thể chế hành chính nhà nước

Ở Việt Nam lúc bấy giờ chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào, kể cả những văn kiện quan trọng của Đảng và Nhà nước chính thức định nghĩa khái niệm cải cách thể chế hành chính. Từ những cơ sở lý luận đã nghiên cứu và phân tích, cải cách thể chế hành chính hoàn toàn có thể được hiểu :
– Là cải cách tiến trình kiến thiết xây dựng và trải qua những VBQPPL tương quan đến hoạt động giải trí quản trị hành chính, nhằm mục đích làm rõ nghĩa vụ và trách nhiệm giữa cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan phối hợp và lấy quan điểm của dân cư ;
– Là bộc lộ sự tích hợp giữa CCHC và cải cách lập pháp nhằm mục đích hoàn thành xong những chế định pháp lý tương quan đến tổ chức triển khai và hoạt động giải trí quản trị hành chính phát sinh trong toàn bộ những nghành của đời sống xã hội ;
– Là việc kiến thiết xây dựng và hoàn thành xong thể chế về kinh tế tài chính, tổ chức triển khai và hoạt động giải trí của mạng lưới hệ thống hành chính, thiết kế xây dựng và hoàn thành xong những chế định pháp lý để kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ pháp luật hành chính giữa những cơ quan nhà nước với công dân, giữa những cơ quan hành chính nhà nước với những tổ chức triển khai, doanh nghiệp và giữa những cơ quan, tổ chức triển khai với nhau [ 3 ] .

Để thúc đẩy công cuộc CCHC nói chung và cải cách thể chế hành chính nói riêng ở Việt Nam, việc học tập kinh nghiệm nước ngoài trong bối cảnh hội nhập là hết sức cần thiết. Để công tác này đạt được hiệu quả, việc xây dựng và hoàn thiện các chế định pháp luật cùng với việc cung cấp thông tin pháp luật đầy đủ cho mọi tổ chức, cá nhân là một trong những yêu cầu tối cần thiết. Khái niệm thể chế và cải cách thể chế hành chính rõ ràng rộng hơn khái niệm pháp luật và cải cách hệ thống pháp luật. Vì là quy tắc của trò chơi nên ngoài những quy định mang tính pháp luật, nó còn bao gồm những chuẩn mực, những quy tắc bất thành văn, những quyết sách, những mối quan hệ không chính thức ẩn sâu bên trong, điều đó làm cho vấn đề cải cách thể chế phải luôn kịp thời, linh hoạt và không có một mô hình chung cho tất cả.

Cải cách thể chế hành chính ở Việt Nam trong những năm qua hoàn toàn có thể nói là hiệu quả của toàn diện và tổng thể quy trình CCHC gắn với nhu yếu kiến thiết xây dựng nhà nước pháp quyền theo thể chế không chính thức, tức là liên tục thiết kế xây dựng và tăng trưởng nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân dưới sự chỉ huy của Đảng Cộng sản Việt Nam. Cải cách thể chế hành chính ở Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nhưng cũng thể hiện 1 số ít hạn chế. Số lượng văn bản pháp lý được phát hành nhiều nhưng chất lượng chưa cao, nội dung chồng chéo, trùng lặp, thiếu tính tổng lực và không thay đổi. Một số thể chế cơ bản chậm được thiết kế xây dựng, sửa đổi, triển khai xong, thực trạng Luật chờ Nghị định, Nghị định chờ Thông tư vẫn khá phổ cập. Cải cách thủ tục hành chính có nhiều văn minh nhưng vẫn còn nhiều thủ tục gây phiền hà, chưa thực thi đúng hẹn khi xử lý. Đặc biệt vẫn sống sót xu thế cơ quan hành chính giành thuận tiện về mình, đẩy khó khăn vất vả cho người dân và doanh nghiệp. Cơ chế một cửa, một cửa liên thông còn chưa đồng điệu, ý thức phối phối hợp giữa những cơ quan có nghĩa vụ và trách nhiệm xử lý chưa cao, còn thực trạng đùn đẩy nghĩa vụ và trách nhiệm, niềm tin nghĩa vụ và trách nhiệm và chuẩn bị sẵn sàng Giao hàng nhân dân của cán bộ, công chức trực tiếp xử lý vấn đề còn chưa cao, … Để xảy ra thực trạng trên có nhiều nguyên do như : thiếu tính thống nhất, đồng điệu, tính chuẩn mực và vận dụng chung trong việc tiếp đón và xử lý hồ sơ của những cơ quan, ban ngành có tương quan ; ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm và trình độ của cán bộ, công chức, … Trong đó, nguyên do lớn nhất là chưa nhận thức khá đầy đủ và tổng lực về diện mạo, cơ cấu tổ chức, quy mô của mạng lưới hệ thống thể chế ở Việt Nam trong thời kỳ quy đổi sang nền kinh tế thị trường khuynh hướng XHCN và hội nhập quốc tế. Điểm yếu nhất của tất cả chúng ta vẫn là việc xác lập mang tính lý luận cơ sở của việc cải cách thể chế, cũng như nội dung, chiêu thức và phương pháp triển khai .
Cải cách thể chế hành chính trong điều kiện kèm theo kiến thiết xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN lúc bấy giờ yên cầu phải có cơ sở lý luận chắc như đinh. Thể chế hành chính với ý niệm là những quy tắc của game show trong nền kinh tế thị trường yên cầu giữa những bên, gồm có Nhà nước và những tổ chức triển khai, doanh nghiệp, công dân có mối quan hệ cung và cầu bình đẳng. Cần phải cải cách thể chế theo hướng Nhà nước phải là chủ thể cung ứng khá đầy đủ khung pháp lý, những thông tin pháp lý, dự báo, chủ trương với đối tượng người dùng người mua là người dân. Chỉ khi nào phân phối thông tin rất đầy đủ, tổng lực, đúng chuẩn và bảo vệ triển khai một cách vững chãi mới tạo được niềm tin và sự yên tâm cho người dân trong hoạt động và sinh hoạt, sản xuất, kinh doanh thương mại ; bảo vệ thiết kế xây dựng một Nhà nước thực sự dân chủ, công minh và giải quyết và xử lý nghiêm minh với mọi hành vi vi phạm pháp lý. Việc tiếp cận thể chế không chính thức của Nhà nước pháp quyền lúc bấy giờ là một xu thế tương thích với điều kiện kèm theo kinh tế tài chính – xã hội, tương thích với vương quốc có duy nhất một chính Đảng chỉ huy, được người dân nhiệt tình ủng hộ như ở Việt Nam. Tuy nhiên, để yếu tố cải cách thể chế hành chính thành công xuất sắc, vai trò chỉ huy của Đảng cần liên tục củng cố theo hướng nâng cao vai trò tự chủ của hành chính, tránh sự can thiệp quá sâu, hay làm thay của những cá thể, tổ chức triển khai Đảng .

Cải cách hệ thống thể chế của nền hành chính là một công việc khó khăn, phức tạp vì nó động chạm đến hệ thống thể chế hành chính cũ, tức là động chạm đến lợi ích cục bộ, bản vị của cá nhân, của cơ quan quản lý hành chính nhà nước với cung cách quản lý điều hành của cơ chế bao cấp, thiếu kỷ luật, kỷ cương. Công cuộc đổi mới của đất nước ta đang đặt ra những đòi hỏi phải cải cách hệ thống hành chính nhà nước, trong đó trọng tâm là nội dung cải cách thể chế hành chính. Như vậy, vấn đề cốt lõi, quan trọng của cải cách thể chế hành chính là tổ chức bộ máy tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu quả, tinh giản biên chế nhằm đáp ứng yêu cầu của sự phát triển nền kinh tế thị trường, của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, của sự hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, của đòi hỏi về sự hội nhập khu vực và quốc tế.

TÀI LIỆU TRÍCH DẪN VÀ THAM KHẢO:

Đào Trọng Tuyến (1997). Hành chính học đại cương. NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.

2. Học viện Hành chính Quốc gia ( năm ngoái ). Phân biệt Thể chế nhà nước, Thể chế tư và Thể chế Hành chính. Truy cập tại : https://www1.napa.vn/blog/phan-biet-the-che-nha-nuoc-the-che-tu-va-the-che-hanh-chinh.htm
3. Trương Hồng Quang ( 2012 ). Cải cách thể chế hành chính – Tiếp cận dưới góc nhìn lý luận và kinh nghiệm tay nghề Nhật Bản. Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 5, tr. 56 – 63 .

Quốc hội (2013). Hiến pháp năm 2013.

A DISCUSSION ON THE CONCEPT OF STATE ADMINISTRATIVE REFORM IN VIETNAM

LAM QUANG SINH
Ph. D’s student, Faculty of Law, Graduate Academy of Social Sciences

ABSTRACT:

Xem thêm: Sản phẩm cốt lõi là gì? Nó có phải linh hồn của doanh nghiệp?

The administrative reform is a major policy of the Communist Party of Vietnam and the Government of Vietnam in order to improve the effectiveness and efficiency of the state administrative apparatus. In particular, the administrative institutional reform aims to make the administrative system, mechanisms and policies more suitable for the country’s renovation period. This paper presents views and discusses the current concept of state administrative reform in Vietnam .

Keywords: administrative institutions, institutional reform, state administration, reform.